Instalacja odgromowa – czy „piorunochron” zawsze jest potrzebny?

Instalacje elektryczne wewnętrzne domu to tylko część kompletnej instalacji budynku mieszkalnego, z którą „wychodzi się” na zewnątrz w postaci zasilania bramy wjazdowej, zamka elektrycznego furtki, oświetlenia zewnętrznego domu i ogrodu oraz innych elementów małej architektury. Pod pewnymi warunkami wymagana jest również instalacja odgromowa, przy czym zasady oceny konieczności jej wykonania nie są jasne dla przeciętnego inwestora niezwiązanego z budownictwem.

Instalacja odgromowa budynku – kiedy piorunochron jest niezbędny?

Obecnie obowiązujące przepisy nakazują dla oceny zasadności odstąpienia od wykonania instalacji odgromowej wziąć pod uwagę tak wiele czynników, że trudno komuś, kto nie zajmuje się podobnymi zagadnieniami na co dzień, ustalić z całą pewnością, czy instalacja piorunochronna będzie w jego przypadku potrzebna, czy nie.

Dlatego w tej kwestii najlepiej zwrócić się do projektanta instalacji elektrycznych, który dokonując analizy i stwierdzając konieczność wykonania systemu odgromowego, odpowiada jednocześnie za skutki tej decyzji. Może mieć to znaczenie na przykład przy wypłacie odszkodowania z ubezpieczenia budynku w przypadku uszkodzeń spowodowanych uderzeniem pioruna.

Systemy odgromowe. Z czego składa się instalacja odgromowa i dlaczego jest uzupełniana o ochronę przeciwprzepięciową?

Instalacje piorunochronne, zwane też piorunochronami Franklina, nie są układami szczególnie skomplikowanymi pod względem złożoności. Elementy instalacji odgromowej w budynku jednorodzinnym to:

• zwody pionowe i poziome – ułożone na dachu linki ze stali ocynkowanej (czasem też ze stali nierdzewnej bądź miedzi). Zwodem pionowym jest odcinek linki pionowej prowadzący np. od wierzchołka komina do jego podstawy (w większych obiektach stosuje się też maszty odgromowe). Zwodem poziomym jest natomiast linka ułożona na dachu na specjalnych uchwytach, poziomo w stosunku do jego powierzchni. Zwody łączy się za pomocą złącz przelotowych bądź krzyżowych (w większych obiektach również kontrolnych). Zadaniem zwodów jest bezpośrednie przyjmowanie prądów piorunowych;
• przewody odprowadzające – są to linki ułożone na zewnętrznych ścianach budynku na uchwytach, z dala od okien i drzwi, pozbawione wszelkich załamań, przy zachowaniu 15-20 m odległości między nimi. Przewody odprowadzające montuje się na zewnętrznej elewacji budynku w odległości co najmniej 2 cm od ściany w przypadku ścian z materiałów niepalnych pod tynkiem, w innych przypadkach – wzdłuż rynien i rur spustowych. Przewody odprowadzające łączą zwody z przewodami uziemiającymi;
• przewody uziemiające – łączą przewody odprowadzające z uziomami. Układa się je w linii prostej, zwykle wzdłuż narożników budynku lub rynien oraz rur spustowych. Przewody uziemiające łączą się z przewodem ochronnym poprzez zacisk pobierczy umieszczony w puszce ochronnej na elewacji budynku.
• uziomy – metalowe elementy umieszczane w gruncie, najczęściej wykonywane albo jako fundamentowe (stopy lub ławy fundamentowe ze zbrojeniem przystosowanym do połączenia z przewodem odprowadzającym), albo jako otokowe (metalowe taśmy ułożone poziomo wokół domu i wkopane w ziemię na głębokość co najmniej 0,5 m w odległości nie bliższej niż 1 m od zewnętrznych ścian budynku).

Montaż piorunochronu to dopiero pierwszy etap (choć najważniejszy) wykonania w pełni funkcjonalnego i stanowiącego całkowite zabezpieczenie przed skutkami wyładowań atmosferycznych środka prewencyjnego. Dopiero Instalacja odgromowa uzupełniona o ochronę wewnętrzną, na którą składa się ekwipotencjalizacja (szereg zabiegów mających na celu zapobieganie powstawaniu niekontrolowanych różnic potencjałów w instalacjach w celu zredukowania zagrożenia pożarowego i zagrożenia życia) i ochrona przeciwprzepięciowa (ochrona instalacji i urządzeń przed skutkami uderzeń pioruna) tworzy system odgromowy zdolny chronić nie tylko życie mieszkańców domu, ale również samą instalację i urządzenia elektryczne, szczególnie te wyposażone w elektronikę.

Instalacja odgromowa – koszt montażu w budynku mieszkalnym jednorodzinnym

Dla inwestora, co oczywiste, ważna jest cena każdej usługi oraz materiału, który jest niezbędny do ukończenia budowy. Jak w każdym przypadku, również w kwestii instalacji odgromowej ceny zarówno jej wykonania, jak i materiałów użytych do montażu mogą znacznie się wahać.

Przyjmując jako przykład reprezentatywny budynek jednorodzinny mieszkalny o wymiarach 10 × 12 m z dachem dwuspadowym krytym dachówką ceramiczną oraz instalacją wykonaną drutem ocynkowanym o średnicy 8 mm, instalowaną na uchwytach gąsiorowych i dachowych, stalowych, również ocynkowanych i z uziomami pionowymi w czterech narożach budynku, za instalację zapłacimy od 2000 zł do 2500 zł. Koszt instalacji odgromowej o tych samych parametrach wykonanej na dachu czterospadowym wyniesie o kilkaset złotych więcej.

Ciekawostka – piorunochrony aktywne

Co to jest piorunochron aktywny? Jak działa i czy warto się nim zainteresować, planując wykonanie instalacji odgromowej?

Piorunochrony aktywne nie są wynalazkiem na miarę XXI wieku. Sama idea ma ponad 100 lat i opiera się na próbie jonizowania powietrza w celu ułatwienia odprowadzenia ładunku elektrycznego do ziemi. Abstrahując od skuteczności piorunochronu, wykorzystywano w nim pierwiastek radioaktywny, co poskutkowało w latach 80. ubiegłego wieku słuszną decyzją o bezwzględnym zakazie stosowania tego rodzaju urządzeń.

Szybko powstały nowe typy piorunochronów aktywnych, które rozpowszechniły się głównie za sprawą działań marketingowych ich producentów. Niestety żadne badania naukowe nie potwierdzają skuteczności piorunochronów aktywnych, są natomiast testy, które potwierdzają ich nieskuteczność. Dlatego decydując się na montaż instalacji odgromowej, pozostać należy przy tradycyjnym piorunochronie.

Dzisiejszy poziom wiedzy umożliwia zapewnienie budynkom ochrony przed wyładowaniami atmosferycznymi w inny sposób niż skuteczny i klasyczny piorunochron Franklina, jednak koszt budowy takiej konstrukcji byłby na tyle wysoki, że nie ma sensu zastępować nią dobrze pracujących tradycyjnych instalacji odgromowych.