Czy stary dom da się podczas remontu przerobić na pasywny?

Piękna idea całkowitego uniezależnienia od zewnętrznych dostaw energii i wysokich kosztów eksploatacji jest niewątpliwie kusząca, a odpowiedzią na coraz bardziej realną potrzebę autonomii energetycznej wydają się być domy pasywne. Projekty pojedynczych budynków, osiedli, a nawet całych miast powoli z wizji architektów przechodzą w etap namacalnej rzeczywistości.

Czym w swojej istocie jest dom pasywny?

Najogólniej rzecz ujmując, ściśle teoretycznie, dom całkowicie pasywny to dom samowystarczalny pod względem energetycznym. Oczywiście nie jest to idea łatwa do zrealizowania, dlatego pasywnym będzie również budynek, który korzysta z zewnętrznych źródeł energii, lecz pobiera ją w minimalnych ilościach, głównie za sprawą pewnych rozwiązań technologicznych, o których będzie mowa w dalszej części poradnika, oraz świetnych parametrów izolacyjnych przegród zewnętrznych.

Czy stary dom do remontu może stać się nowoczesnym budynkiem pasywnym?

Wybudowanie nowego domu, który w zamyśle ma być budynkiem pasywnym, nie jest sprawą łatwą ze względu na szereg warunków, które należy spełnić w procesie budowlanym. Tym trudniejsze wydaje się być dostosowanie do standardów odpowiadających wymogom budownictwa pasywnego domu starszego – dziesięcio-, dwudziesto- czy czterdziestoletniego.

Powstaje więc zasadnicze pytanie – czy istniejący dom można w ogóle przekształcić w dom pasywny? Projekt taki, przynajmniej teoretycznie, wydaje się być do zrealizowania, jak jednak w praktyce miałaby wyglądać taka adaptacja?

Budynek pasywny, czyli jaki?

Budynek, który zyskać może miano pasywnego, musi spełniać osiem zasad budownictwa pasywnego, do których należą:

Odpowiednia lokalizacja względem stron świata

Najlepiej jeśli od strony północnej zlokalizowany jest garaż i pomieszczenia gospodarcze oraz techniczne, natomiast dzienna część domu i sypialnie znajdują się od strony południowej, która dodatkowo nie jest zacieniona zimą (przez wysokie drzewa lub inne budynki).

Wtedy ograniczyć można ilość okien od strony północnej i zwiększyć – od strony południowej.

Szczelność budynku

To podstawowy parametr, który spełniać musi budynek pretendujący do miana pasywnego. Każdy budynek pasywny musi przejść tzw. test szczelności (ang. blower door test), który z jednej strony potwierdza odpowiednią szczelność, z drugiej, w przypadku jej niezachowania, wskazuje na słabe punkty izolacji termicznej.

Izolacja termiczna fundamentów, ścian i dachu

Obecnie dostępne materiały odznaczają się bardzo dobrymi parametrami i możliwe jest dzięki ich zastosowaniu zapewnienie doskonałej izolacji termicznej każdego z elementów budynku. Jest to jednak chyba najbardziej problematyczna kwestia w przypadku remontu, zwłaszcza jeśli chodzi o izolację fundamentów.

Eliminacja mostków termicznych

Mostki termiczne powstają nie tylko w przypadku prac związanych z ocieplaniem budynku, ale również na etapie wykończenia wnętrz (np. mocowania, które ingerują w strukturę ścian zewnętrznych).

Zastosowanie drzwi i okien pasywnych

Okna i drzwi o doskonałych parametrach to jedynie połowa sukcesu. Drugą połowę gwarantuje odpowiedni montaż stolarki, eliminujący mostki cieplne.

Zastosowanie wentylacji mechanicznej z rekuperacją

Warto nadmienić, że klimatyzacja nie jest rozwiązaniem stosowanym w domach pasywnych. Klimatyzator to urządzenie nieekologiczne i energochłonne i jako takie nie wpisuje się w ideę pasywności. W budynkach pasywnych montuje się natomiast wentylację mechaniczną z odzyskiem ciepła (rekuperacją), która przy spełnieniu wszystkich norm oraz zastosowaniu rozwiązań towarzyszących może przy niewielkim nakładzie energetycznym dawać efekty podobne jak klimatyzacja domowa.

Wykorzystanie energii słonecznej i zysków wewnętrznych

W przypadku budynków tradycyjnych wewnętrzne zyski ciepła pochodzące od ludzi czy z oświetlenia pomija się, jednak w budynkach pasywnych, a więc szczelnych – również te stosunkowo niewielkie wartości ciepła bierze się pod uwagę.

Zacienienie – ochrona przed przegrzaniem

Ze względu na rezygnację z klimatyzacji ważne jest w budynku pasywnym odpowiednie zacienienie w okresie letnim realizowane choćby przez rośliny liściaste czy różnego rodzaju markizy oraz rolety.

Jakie usługi remontowo-budowlane trzeba wziąć pod uwagę w procesie dostosowania budynku do standardów pasywnych?

Omówione w poprzednim akapicie zasady dają pewien obraz stopnia skomplikowania ewentualnej adaptacji budynku wykonanego w technologii tradycyjnej do standardów budownictwa pasywnego.

Dodatkowe usługi remontowe takie jak dostosowanie istniejącego otworowania (mała ilość okien od strony północnej i duża od południowej), spełnienie warunku całkowitej szczelności czy eliminacja mostków termicznych oraz dostosowanie układu wewnętrznego pomieszczeń do lokalizacji względem stron świata, nastręczają wielu problemów i są niezwykle kosztowne.

To właśnie ten ostatni argument zdecydowanie przesądza o nierentowności przedsięwzięcia, jakim jest dostosowanie budynku tradycyjnego do technologii pasywnej. Innymi słowy, z technicznego punktu widzenia adaptacja do standardów pasywnych jest możliwa w niemal każdym przypadku, jednak w większości z nich koszt, na który składają się materiały i usługi budowlane, przekracza cenę wybudowania nowego budynku w technologii pasywnej.

Co zamiast budynku pasywnego?

Mimo że dostosowanie domu starszej generacji do wymogów budownictwa pasywnego jest zdecydowanie nierentowne, to jednak przy okazji remontu zawsze można poprawić parametry termiczne budynku i ograniczyć przyszłe wydatki na energię, zachowując adekwatny stosunek kosztów modyfikacji do późniejszych zysków.

Konkretne rozwiązania, takie jak np. pompa ciepła czy choćby ogrzewanie podłogowe o większej bezwładności niż tradycyjne albo polepszenie parametrów izolacyjnych (co pozwoli np. na ograniczenie pracy urządzeń takich jak piec gazowy zimą czy klimatyzator domowy latem) to tylko część najbardziej oczywistych i godnych przemyślenia przykładów. Wraz z rozwojem idei pasywności oraz idących za nią technologii lista ta z pewnością będzie się powiększać.